Wat is het verschil tussen Nederland en Panama?

Ik krijg vaak de vraag: “Wat vind je zo mooi aan Panama?” Ik kan kort antwoorden: Alles is mooi. Op de vraag: “Wat zijn de verschillen tussen Nederland en Panama?” Ik kan ook kort antwoorden: Alles. Niet omdat ik geen zin heb om te antwoorden of wil overdrijven, nee, echt alles is anders.

Ik heb tijdens mijn reis in Panama om me heen gekeken of er overeenkomsten zijn. Maar eigenlijk niet. Sommige dingen hetzelfde zijn, maar nee. De cultuur, het eten, de natuur, de architectuur, de elektronica, de voorwerpen. Alles is anders. Ik vergeet ongetwijfeld categorieën, maar echt alles is anders.

Boodschappen doen gaat in Panama niet snel. Je praat met iedereen. Overal zijn verkopers van de loterij die 2 keer week getrokken wordt op tv. Als het te warm is om te lopen, bel je de taxi. 1 minuut later is die er. Je draagt uiteraard geen gordel in de auto. Taxi's hebben die niet op de achterbank. De bus rijdt met meer dan 100km per uur en haalt rechts in. In de bussen is typische muziek te horen van Panama.

Het eten is totaal anders. Er zijn veel producten die niet te koop zijn in Nederland. Mango's worden in Panama gratis weggegeven vanwege het overschot. Je kan eventueel zoeken naar een supermarkt in april of mei, maar bij de verkopers op straat is het niet te koop. In Nederland betaal je tussen de 2 en 4 euro voor 1 mango. Een ander verschil is dat je bij verschillende winkels drinken kan kopen. Dus ook bij de groenteboer of apotheek kun je Coca-Cola kopen. Bij de apotheek zijn trouwens ook Mariabeelden te koop.

De gebouwen in Panama zijn ook verschillend. De kerken en veel huizen hebben gaten in de muren met blokken om de warmte kwijt te kunnen. Er is wel een hor voor de ramen. De luxe huizen of winkels hebben wel glazen ramen, maar dat is voor de airco. Ik word vol verwondering aangekeken als ik vertel dat ik moet betalen om mijn huis te verwarmen. De huizen zijn zo’n 30 tot 40 centimeter hoger gebouwd. Dit komt omdat er in de winter (april-december) grote stromen water zijn. De goten in de weg zijn ook soms een meter breed en heel diep. Het water kan dan goed afgevoerd worden.

Over de wegen gesproken, de voetgangers hebben geen voorrang. Een voetganger moet zich twee keer bedenken voordat hij oversteekt. Een ander aspect is dat auto’s gekleurde lampen hebben of sirenes. De dorpjes liggen allemaal langs grotendeels 1 weg. Je hoeft op de doorgaande weg niet vaak af te slaan. De weg loopt midden door de dorpjes heen. Als er mensen langs de weg lopen toeter je om te laten weten dat er een auto is. In de nacht rij je met groot licht. Als je geluk hebt doet de tegemoetkomende auto zijn grote licht even uit. Gelukkig zijn die wegen niet druk. Je slingert door prachtige natuur. Ik raad iemand met wagenziekte af om naar Panama te gaan. Je wordt alle kanten opgeslingerd. De bochten worden niet zo aangegeven als in Nederland. Het aanduiden van scherpe bocht is veel hoger. Anders heb je hier elke twee- tot driehonderd meter een bord nodig. Ook alleen de scherpe dalingen en stijgingen zijn aangegeven. En niet met percentages. De overheid heeft denk ik wel betere dingen te doen. Als je die borden ziet, dan moet je de turbo aanzetten.

Een ander verschil is de elektronica. Naast dat er geen 230 volt maar 100 volt is zijn veel apparaten verouderd. In Nederland hebben we vaak de nieuwste telefoon, of een wat ouder model. Maar in Panama is een telefoon wat 6 jaar geleden is uitgebracht supermodern. Vaak heeft niet iedereen een telefoon. Een telefoon is een gedeeld object in een gezin. Ook de stroom valt geregeld uit. Als ik vertel dat ik op mijn vingers kan tellen hoe vaak de stroom is uitgevallen in mijn leven, dan zijn ze verbaasd. In Panama kunnen ze niet op 2 handen tellen hoe vaak de stroom uitvalt in 1 jaar. De koelkast heeft dus niet veel eten. Je hebt dus kans dat het uitvalt en dan bederft het eten. En als de stroom uitvalt zit de hele regio zonder stroom. Dus ook de zendmasten en de watercentrale. Na een tijdje zonder water wordt er een aggregaat aangezet, maar er is totaal geen waterdruk. Met het kleine beetje water kun je net een plasje doorspoelen, of een (zuinige) douche nemen. Maar dan zonder zeep. De kans is dat de druk weer wegvalt. Vaak knippert ‘s avonds de verlichting. Niet omdat de lampen slecht zijn, maar omdat er spanningspieken zijn. Het mooie is dat als de stroom uitvalt iedereen de straat op gaat in plaats van televisie kijken. Het zorgt voor verbroedering.

Als ik naar de voorwerpen kijk, of het gebruik ervan dan zijn er niet veel overeenkomsten. Ja, ze kennen een mes, een vork en een lepel, maar de combinatie dat je 2 stuks hebt is vrij uniek. Vaak eet je een gefrituurde kip met alleen een plastic vork of lepel. Het is niet echt mogelijk om een doorbakken kip te eten met een lepel, nee die is voor de rijst en bonen. De Panamezen gebruiken veel hun handen. Etiquette is iets wat alleen de (corrupte) elite kent.

Er zijn veel andere voorwerpen die we in Nederland kennen, maar niet op dezelfde manier. Auto’s kennen ze ook, maar zijn in slechte conditie of een ongebruikelijk model voor Nederland.

Als samenvatting kan ik zeggen dat echt alles anders is. Dat maakt het zo geweldig. Het is een wereld van verschil. Omdat alles oud, versleten, in slechte conditie is of in Nederlandse begrippen niet de moeite waard om te repareren, maakt het zo vrij. Je hoeft niets te beveiligen, er valt niets te stelen. De mensen zijn gelukkig met wat ze hebben. Ze hebben geld nodig om eten te kopen of om te leven. Maar veel geld maakt niet gelukkig. Ik generaliseer, er zijn mensen in armoede of zoeken hun geluk in drugs. Maar als je het verhaal hoort dat een kind van extreem arme ouders gelukkig is met haar nieuwe fiets dan is dat fantastisch. Klein detail, de fiets had geen stuur, banden, trappers, ketting etcetera. Nee, alleen met een verroest frame uit de rivier zijn kinderen tevreden. Niemand heeft een fiets, het meisje heeft wel een nieuwe fiets waar ze mee kan spelen.

Als Nederlander kan ik zeggen, maak je niet druk om de onbelangrijke dingen. En onbegrijpelijk is een vrij ruim begrip. Sommige dingen die wij gewend zijn of normaal vinden zijn alleen te vinden in landen die sinds de gouden eeuw de landen in andere continenten hebben leeggeroofd. Wij noemen landen derdewereldlanden of ontwikkelingslanden, maar bij ons ontbreekt de onderlinge band met veel personen. Het is een groot egoïstisch cultuurprobleem. We leven primair voor onszelf. De ander en Ander komt vaak niet op de eerste plaats. In Panama ben je zelf als laatste.